کارشناس حقوقی

آگاهی از قوانین و مقررات موضوعه از جمله حقوق شهروندان جمهوری اسلامی است تا بدانند از چه حقوقی بهره‌مند بوده و چه تکالیفی متوجه ایشان است.

تمامی کسانی که با امور قضایی و حقوقی سر و کار دارند از جمله کادر قضایی به جهت مستند نمودن آرای قضایی، وکلا و مردم به منظور استناد در دادخواست، شکایت و لوایح و همین طور پژوهشگران این حوزه به منظور تهیه و تدوین مقالات و تحقیقاتشان لازم است به متن صحیح و منقح قوانین و مقررات دسترسی داشته باشند.

مرکز آمار و فناورى اطلاعات قوه قضائیه، به منظور توسعه و تحکیم حوزه هاى راهبردى خود در عرصه فناورى اطلاعات و ارتباطات مى کوشد تا شرایط لازم را براى حضور در دنیاى شبکه اى و به کارگیرى قابلیت‌های آن به دست آورد و خدمات قضایى را به‌صورت الکترونیکى به مردم عرضه نماید. از جمله این خدمات، تهیه و تولید نرم‌افزار دستور» (مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات حقوقى و کیفرى) است که امکان دسترسى آسان و تحقیق گسترده در متون قانونى را فراهم نموده و مسیر پژوهش در منابع قانونى را براى قضات، وکلا، محققان، اساتید و دانش‏پژوهان فقه و حقوق هموار ساخته است.

در اولین نسخه نرم‌افزار دستور»، از متن مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات حقوقى و کیفرى» (تاریخ انتشار 1388) استفاده گردید که در چهار جلد، توسط آقایان: غلامرضا شهرى، محمدهاشم صمدى اهرى، حمیدرضا گودرزى، فریدون تحصیل دوست و عباسعلى رحیمى اصفهانى تألیف شده است.

در اینجا شایسته است مراتب تقدیر و سپاس خود را از نامبردگان به لحاظ تلاش ایشان در تألیف این اثر ارزشمند که سنگ بنای آغازین محتوای نرم‌افزار دستور» بوده است اعلام نمایم.

مرکز آمار و فنّاوری اطلاعات قوه قضائیه به محتوای مجموعه فوق بسنده نکرد و جمع‌آوری و تنقیح قوانین و مقررات موضوعه (از 1388 تاکنون) که مورد نیاز کاربران قضائی بوده و همچنین تولید محتوای باارزش افزوده از قبیل فرمت‌های تخصصی، مشخصات قانون‌گذاری و اتصال آرا و نظریات مرتبط با قوانین و مقررات و توسعه روزافزون امکانات و قابلیت‌های برنامه، از جمله دست آوردهای پروژه دستور» در مرکز آمار و فنّاوری اطلاعات قوه قضائیه است که توانست دستور» را به‌عنوان نرم‌افزاری کاربردی و محبوب در میان پژوهشگران تثبیت کند.

در اینجا به‌عنوان مدیر پروژه نرم‌افزار دستور»، بر خود وظیفه می‌دانم از تمام کسانی که نامی از ایشان برده نشده است؛ ولی در تهیه و تولید این نرم‌افزار سهم داشته‌اند سپاس و قدردانی خود را اعلام کنم.

مرکز آمار و فنّاوری اطلاعات قوه قضائیه

مهدی جم

پس از ارائه نسخه اول نرم‌افزار دستور» که در اختیار دادگستری‌های سراسر کشور قرار گرفت، با بهره‌مندی از نظرات و پیشنهادهاى کاربران، نسخه بعدی این نرم‌افزار با رویکرد پردازش تخصصى متون قوانین و مقررات ارائه گردید.

از مهم‌ترین تغییرات دستور2.5»، استفاده از نسخه جدید کتابخانه است که امکانات گسترده پژوهشى را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در ضمن، این کتابخانه با توجه به ویژگى خاص محتواى برنامه که شامل قوانین و مقررات و آرا و نظریات مربوطه است، سفارشی‌سازی شده است.

در ذیل، برخى از قابلیت‌های جدید این نرم‌افزار می‌آید.

1. محتوا:

در نرم‌افزار دستور 2.5»، چهار کتاب مجموعه تنقیح‏شده قوانین و مقررات حقوقى و کیفرى» موجود در دستور 1» فرمت تخصصى خورده و بعلاوه قوانین و مقررات جدید در قالب بیش از 940 عنوان ارائه شده است؛ به‌گونه‌ای که هر قانون، حکم یک کتاب را پیدا نموده و فرمت مجزا خورده است. در خصوص ساختار درختى نیز براى آسان‌سازی دسترسى کاربران، کارپوشه نمایش» تا عنوان ماده» امتداد یافته است.

نسخه "دستور 2.5" که از نسخه پیشرفته‌تر کتابخانه نیز استفاده می‌کند، علاوه بر محتواى قبلى شامل برخى قوانین و مقررات جدیدالتصویب است و علاوه بر این برخی قوانین و مقررات که در نسخه‌های قبلی به‌صورت ناقص ارائه شده بودند در این نسخه با آخرین اصلاحات و الحاقات به‌طور کامل در کتابخانه قرار گرفته‌اند.

 یکی از تفاوت‌های این نسخه افزودن برخی از قوانین و مقررات مورد نیاز منسوخ‌شده به کتابخانه است که بنا به تقاضا و نیاز پژوهشی کاربران صورت گرفته است و بنابراین شده است در نسخه‌های بعدی نیز، قوانین و مقررات نسخ شده مورد نیاز از کتابخانه حذف نشوند و به‌عنوان گروه "قوانین و مقررات منسوخ" در دسترس کاربران باقی بمانند.

 2. آرا و نظریات:

آرا و نظریات (نظریه‌های تفسیرى شوراى نگهبان، آراى وحدت رویه هیأت عمومى دیوان عالى کشور، آراى هیأت عمومى دیوان عدالت ادارى، بخشنامه‌های قوه قضاییه و وزارت دادگسترى، نظریه‌های مى اداره کل امور حقوقى، اسناد و امور مترجمین قوه قضاییه) نیز از متن قوانین جدا گردیده و به‌صورت عناوین مستقل به ساختار درختى افزوده شده است.

مشاهده آرا و نظریات مرتبط به هر قانون، از طریق کارپوشه آرا و نظریات» امکان‏پذیر است. در این نسخه، همچنین امکان ارتباط و مقایسه بین قوانین، مقررات و آرا و نظریات وجود دارد و پژوهشگر به‌آسانی می‌تواند ضمن مرور متن قوانین و مقررات، به آرا و نظریات مرتبط منتقل شود و یا مواد قانونى مربوط به یک رأى یا نظریه را بیابد؛ به بیان دیگر، آن دسته از قوانین و مقررات که داراى رأى یا نظریه هستند، در پنجره‌ای مستقل نمایش داده می‌شوند. گفتنى است، هر یک از عبارات متن که داراى رأى یا نظریه باشند، با علامت خاص مشخص شده‏اند و با کلیک کردن بر این علامت‌ها، رأى یا نظریه مربوط به عبارت جارى، در پنجره‌ای دیگر به نمایش در می‌آید تا کاربر بتواند به‌آسانی به رأى یا نظریه مرتبط با متن انتخابى دست یابد.

چنانچه یک قانون داراى دو یا چند رأى یا نظریه باشد، این قابلیت براى محقق فراهم آمده تا بتواند نمایش را محدود به آرا یا نظریه دلخواه خود کند و روند تحقیق را در متن انتخابى دنبال نماید.

3. گروه‌بندی:

گروه‌های از پیش آماده 69 گانه، ابزار مفیدى براى محدود کردن دامنه تحقیق و جستجو است. کاربر می‌تواند با ترکیب گروه‌های قبلى، گروه‌های جدیدى را به‌طور دلخواه ایجاد کند. افزون بر این، پژوهشگر می‌تواند قوانین و مقررات را با استفاده از ستون مرجع تصویب» و تاریخ تصویب» دسته‌بندی و مجموعه جدیدى تعریف کند و سپس پژوهش خویش را در این مجموعه جدید انجام دهد.

4. دامنه محتوایى:

دامنه محتوایى، قابلیت دیگرى است که توسط آن می‌توان دامنه جستجو را با توجه به نوع محتواى مورد نیاز، یعنى: قانون، بخشنامه قضائی، مقرره، قرارداد-پروتکل- کنوانسیون، آراء و نظریات و . محدود کرد و تحقیق خود را در دامنه مورد نظر سامان داد.

در این نسخه برای سهولت جستجو در قوانین و مقررات نسخ شده، دامنه "منسوخ" نیز به دامنه‌های محتوایی افزوده شده است.

یکی از مزایای نسخه 2.5 دستور»، افزودن نظریه‌های می اداره کل حقوقی قوه قضائیه و آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور به قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 4/12/1392 است که با همکاری اداره کل حقوقی معاونت حقوقی قوه قضائیه میسر گردیده است.

با استقبال کم نظیر کاربران فضای مجازی از ارائه نسخه اندروید دستور»، هم‌اینک نسخه جدید با قابلیت‌های بیشتر از جمله امکان "حاشیه‌نویسی" بر متن قوانین و مقررات با همان محتوای نسخه 2.5 ویندوز جهت استفاده کاربران ارائه شده است.

پس از ارائه نسخه اندروید دستور»، کاربران نسخه IOS نیز متقاضی عرضه نسخه سازگار با این سیستم عامل بودند که خوشبختانه نسخه IOS با همان قابلیت‌های متنوع جستجو و پژوهشی مشابه نسخه اندروید و محتوای نسخه 2.5 ویندوز جهت استفاده کاربران ارائه شده است.

از آنجا که نرم‌افزار دستور2» دارای قابلیت‌های جدید و پیشرفته‌ای است، دموی چندرسانه‌ای آموزشی جهت شناساندن این قابلیت‌ها و یاری کاربران در استفاده از این برنامه ارائه شده است.

هم‌اکنون قوانین و مقررات موجود در نسخه ویندوز دستور» در سایت مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه (www.eadl.ir) با قابلیت گروه‌بندی و جستجو در متن و عنوان قابل استفاده عموم است.

ضمن تشکر از همراهی شما کاربران گرامی، همواره آماده دریافت پیشنهادها و نظرات سودمند شما هستیم.

شما می توانید با پست الکترونیکی dastoor@eadl.ir با ما در تماس باشید.